Dr.Hüseyin Kâmi BÜYÜKÖZER

“Gıdaların; üretim, ambalajlama, nakil, depolama ve sunum zincirindeki modern çağın karmaşıklığı içinde helal hassasiyeti taşıyan insanlara güvenilir beslenme imkânı sunulması son derece önemlidir” GİMDES’in Helal ve Tayyib Gıda Belgelendirmesi ile ülkemiz, dünyada Malezya ve Endonezya’dan sonra ‘Helal Gıda’ sertifikası veren üçüncü ülke oldu. Türkiye için önemli bir gelir kaynağı olacak olan Helal Gıda Belgelendirmesi hizmetleri sayesinde Türk şirketlerinin yabancı belgelendirme firmalarına ödemek zorunda olduğu helal gıda denetim belgesi ücretinin de önüne geçilmiş oldu.

Müslümanlar helal sertifikalı ürün bulamadıklarında kosher sertifikalı ürünleri tercih etmeye teşvik edilmektedir . Helal gıda kurallarıyla az da olsa benzerlik gösteren kosher’in tanımı ve kuralları şu şekilde tanımlanmaktadır; Kosher Musevi şeriatına göre uygun anlamına gelir. Koshere örnek olarak, kurallara uygun kesilmiş sığırın ön kısmı, meyveler, sebzeler, kanatları olan tüm balıklar, tüm şaraplar, tüm peynir çeşitleri ve jelatin verilebilir.

Kosherin gıda konusundaki karşıtı Trefah (kullanıma uygun olmayan), yasaklanmış anlamındadır. Trefah kelime anlamıyla “yabani hayvan tarafından parçalanmış” demektir. Trefah kavramına örnek olarak, kan, domuz, tavşan, kabuklu deniz ürünleri, yaban kazı gibi yabani kuşlar, avcı kuşlar sayılabilir.

Kosher için üç ana kaide vardır.

a. Et ve süt ürünleri ile bunların hazırlanmasında ve servis edilmesinde kullanılan kap ve aletlerin birbirinden ayrılması. Et ve süt ürünleri aynı yemekte yenemezler. (“Oğlaği anasının sütünde haşlamayacaksınız” – et ve süt ürünleri birlikte yenmiyecektir. ) (TEVRAT)

b. İzin verilen gıdalar: Aşağıdakiler tüketilmesine izin verilen besinlerdir. Et ve tavuk ile bunlardan türetilmiş gıdalar. Süt ve süt bazlı gıdalar. yumurta, tahıl, bakliyat, sebze, meyve, kanatlı, balıklar gibi et ve süt haricinde kalan gıdalar.

c. Yemeğin hazırlanması :

Kosher sığır veya kanatlı Musevi kesim kurallarına göre kesilmeli ve tüm kan akıtılmalıdır. Kosher , kavurmak, ıslatmak, tuzlamak yöntemlerini de kapsar. Musevi beslenme kurallarına göre, sığır veya koyunun arka kısmında bulunan siyatik siniri yasaktır. Siyatik siniri hayvandan çekip çıkarmak çok zor olduğundan Museviler Kosher hayvanların yalnızca ön taraflarını (ön ayakları ile göğüs kısmını) yerler. Hayvanın arka kısmı Kosher kabul edilmez.

Hamursuz Bayramı: İsrailoğullarının Mısırlılardan kurtuluşunu kutlayan Musevi bahar bayramıdır. Bu bayramda mayalanmış hiçbir yiyecek yenmez. Buğday, arpa, çavdar, yulaf, bulgur bu özel günde tüketilmez. Ev bu beş tahıldan tamamen arındırılır.

Kosher ve Helal arasındaki diğer farklar ise şöyledir :

a. Tavşan, kabuklu deniz ürünleri, yaban tavukları, yaban kaz ve ördekleri İslam’a göre helal hayvanlardır. Kashrut’a göre bu hayvanlar yasaktır.

b. İslam’a göre sarhoşluk veren şarap, likör vd. tüm içkiler, alkol ve uyuşturucular haram iken, Kashrut ise şarapları Kosher olarak kabul eder. Bu sebeple Kosher sembolü taşıyan her gıda Helal olmayabilir.

c. Kaynağına bakılmaksızın jelatin Kosher kabul edilir. İslama göre ise, jelatin domuz gibi hayvanlardan üretilmişse haramdır. Bu sebeple Kosher damgalı yoğurt, krema (marshmallow) helal olmayabilir.

d. Kaynağına bakılmaksızın tüm hayvanlardan üretilen enzim ve mayalar sekresyon olarak düşünülerek (pirsah b’almah) kosher kabul edilir. Böyle olunca tüm peynirler de kosher olur. Halbuki Müslümanlar peynir mayasının kökenine bakmak durumundadırlar. Maya (veya enzim) domuz gibi haram hayvanlardan veya İslami usule göre kesilmemiş hayvanlardan türetiliyorsa haram kabul edilir.

e. Musevilikte süt ve et ürünleri aynı anda yenmez. Keza, bu gıdaları hazırlamada kullanılan tabak çanak ve aletler ayrı muhafaza edilip birbirlerine karıştırılmazlar. İslam’da böyle bir ayrım yoktur.

“Ey iman edenler! Eğer siz ancak Allah’a kulluk ediyorsanız, size verdiğimiz rızıkların iyi ve tayyiblerinden yiyin ve Allah’a şükredin.” (Bakara 172).

Özet olarak, helal İslam’ın her iki dünyayı da kuşatan ve Müslümanın hayatını tanzim eden bir hayat sistemidir. Kosher ise Musevinin yeme-içme tarzını belirleyen bir kurallar zinciridir. Yalnızca bu ayrım bile, Kosher’in helal olmayabileceğinin ifadesidir. En doğrusunu Allah (c.c.) bilir.