Dr.Hüseyin Kâmi BÜYÜKÖZER

MEŞRUBATLAR; meyveli, sade gazozlar, kolalar, meyve suları, konsantreleri ve alkolsüz bira bu kapsam içerisinde giren gıda maddeleridir. Meşrubatların bizce en tehlikeli olan tarafı katkı maddesi olarak konan, gerekse kendi bünyesinde oluşabilen alkoldür. Gıda tüzüklerinde alkolsüz meşrubatlar olarak isimleri geçen bu maddelere Türk Standartları (TSE)’de hazırlanan standartlarda litrede 3 gr’a kadar etil alkol bulunabilme izni verilmektedir. Sarhoşluk veren ve dinimizce haram kılınan alkollü içkilerin içerisinde sarhoşluğu veren madde de etil alkoldür. Alkol bu vasfından dolayı dinimizce necis sayılmıştır. ‘çoğu sarhoşluk veren maddenin azı da haram’ kılındığına göre litresinde 3 gr alkol bulunan gazozlar, meyve suları, konsantreleri ve alkolsüz biralar da haram hükmündedir.

Kafein; tüketimi ekseriya kahve, çay, kola, çikolata, kakao ve son zamanlarda ortaya çıkarılan enerji içecekleri ile olmaktadır. Kafeinin diğer yaygın kaynakları reçete gerektirmeyen ağrı kesiciler, soğuk preparatlar ve uyarıcı ilaçlardır. Kafeinli maddelerin kullanımı sonucunda karakteristik etkiler, huzursuzluk, sinirlilik, heyecan, uykusuzluk, yüz kızarıklığı, fazla idrar ve sindirim şikayetleri gibi rahatsızlıklardır. Kafein sindirim sistemi ve kalp rahatsızlıklarının gelişmesine ve ağırlaşmasına neden olabilir. Üst karın ağrılar, bazen peptik ülser ve kanamalar oluşabilir. Ekstrem yüksek dozlarda ise ritim bozukluğu eklenebilir, tansiyon düşer ve kan dolaşımı durabilir. Diğer farklı teşhisler manik olaylar, panik rahatsızlıklar, genel anksiyeti rahatsızlıkları klinik raporlarda açıklanmıştır.

Fosforik asit (E338); Gazlı ve çeşitli kolalı içeceklerde kullanılmaktadır. Ancak sağlık üzerine etkileri tartışılmaktadır. Keskin bir tad sağlar ve diğer doğal benzer tad vericilere nazaran büyük miktarlarda ve ucuza elde edilebildiği için üreticiler tarafından tercih edilmektedir. Ancak genç kadınlarda, kemik gelişiminde gıda eksikliği ile ortaya çıkan osteropoz hastalığı riskini artırmaktadır. Fosfor fazlalığı zayıf kemik yoğunluğuna yol açabilmektedir.

Boya maddesi karamel (E150); şekerin yavaş şartlarda 170 dereceye kadar ısıtılması sonucunda elde edilir. Başta kola olmak üzere çeşitli meşrubat, şekerleme, kek ve bazı hamur işlerinde boya maddesi olarak kullanılır. Avustralya Hiperaktif Çocukları Koruma Teşkilatı (HACSG)’ na göre alerjik bünyeli insanların kaçınmaları gerektiği ifade edilmektedir.

Karbondioksit gazı(E290); insan sağlığına zararlı bir gazdır. Meşrubatlarda aşırı miktarlarda alınması halinde çeşitli rahatsızlıklara neden olur.

Enerji içeceklerinde diğer önemli katkı maddeleri: kafein, inostitol, taurine, carnitine, creatine gibi bir Müslüman için kökenleri ve zararları sebebiyle çok dikkat edilmesi gereken önemli katkı maddeleridir. Taurine pankreas salgılarından elde edilen bir maddedir, carnitine ve creatine hayvan kaslarından izole edilerek elde edilen maddelerdir. Kafein bitkiseldir.

Karmin(E120); renklendirici; bözeklerden elde edilir; kozmetiklerde, şampuanlarda, kırmızı elma sularında, şekerlemelerde ve diğer gıdalarda kullanılır. Hassas ve astmatik bünyelerde alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Ayrıca Hanefi mezhebine göre de haramdır.

Suni tatlandırıcılar; aspartam E951, Asesülfan E950, Sakarin E954; Tatlandırıcıların diğer kullanım alanı ise toz ve sıvı içeceklerdir. Bu ürünlerde; aspartam, asesülfam ve sakarin kombinasyonu kullanılmaktadır. Şeker hastalarının kullanımı oldukça düşük olması ve kullanan insanların yaş seviyelerinin yüksek olmasına rağmen alzaymer riski oluşturduğu bildirilmektedir. Fakat içeceklerde kullanımı, özellikle aspartamın içinde bulunan fenil alalin isimli amino asitin çocukların zeka gelişimlerini olumsuz etkilediği klinik deneylerle kanıtlanmıştır.

Dünyaca kararlarına itibar edilen FDA’nın Aspartamlı ürünler için yaptığı açıklama ise şöyle: ‘’dikkatle kontrol edilmiş klinik çalışmalar aspartam allergan olmadığını göstermektedir. Ancak, fenil alilin’ni vücutta yok edecek enzimi üretemeyen ve kalıtım yolu ile geçen genetik hastalık phenylketanuria(PKU)’lu insanlar ve kanında yüksek seviyede fenil alilin bulunan hamile kadınlar aspartam konusunda probleme sahiptirler. Çünkü, onlar aspartamın bileşenlerindn biri olan aminoasit fenil alilin’i effektif olarak metabolize edemezler. Vücut sıvılarındaki bu amino asitin yüksek miktarları, beyin tahribine sebep olabilir. Bu sebeple, FDA aspartam ihtivaeden bütün ürünlerin etiketlerinde fenyl alilin ihtiva ettiğinin açıkca yazılmasının gerektiğini hükme bağlamıştır’’